KKTC’de, 9-13 Şubat’ta 12 gagalı balinanın karaya vurarak ölmesi üzerine Kıbrıs Yaban Hayat Araştırma Enstitüsü, TÜDAV, KKTC Veteriner, Etraf Müdafaa ile Hayvancılık Dairesinden uzmanlar çalışma başlattı.
Kıbrıs Yaban Hayat Araştırma Enstitüsü Yöneticisi Kemal Basat, AA muhabirine yaptığı açıklamada, güney bölümünde 7, kuzey kesitinde ise 5 olmak üzere 12 gagalı balinanın Kıbrıs kıyılarında karaya vurduğunu söyledi.
Kuzeyde karaya vuran gagalı balinaların kurtarılması için Taşkent Tabiat Parkı, Kıyı Güvenlik, Lefke Belediyesi, Güzelyurt Belediyesi, Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı, Polis Genel Müdürlüğü, bölgedeki balıkçılar ve istekli vatandaşların çalışma yürüttüğünü lisana getiren Basat, “Ne yazık ki karaya vuran balinalar ya meyyit halde bulundu ya da müdahaleye karşın karaya vurduktan kısa mühlet sonra ömrünü yitirdi. Benzeri halde güneydeki 7 balinanın da hayatlarını yitirdiği öğrenildi.” diye konuştu.
Yaban Hayat Hastanesi Başhekimi Vet. Dr. Tayfun Çanakcı ise gagalı balinaların kesin mevt nedenin belirlenmesi için nekropsi çalışması yapıldığını vurguladı.
Yapılan incelemede uzunlukları 3,9 ile 4,7 metre ortasında değişen 5 genç balinanın, Erenköy’deki hariç olmak üzere besi durumlarının âlâ olduğuna dikkati çeken Çanakcı, şöyle devam etti:
“Balinaların çeşitli organlarında damar içinde hava kabarcıkları net olarak görüldü. Sindirim sisteminde ve böbreklerde çeşitli parazitler belirlendi ve ileri tetkikler için hepsi toplandı. Beş balinada da misal olarak organlarda genel kanamalı bir görünüm hakimdi. Damarlardaki hava kabarcıkları, organlardaki değişimler, organlarda görülen patolojiler değerlendirildiğinde ses kaynağından kaçma sırasında olağan dalış davranışının değişmesi nedeni ile vurgun hastalığında olduğu üzere gaz embolisi oluştuğu düşünülmektedir. Bunun nedenin de baş ve kulak kanalı etrafındaki kanamalar olarak değerlendirildiğinde akustik bir travmaya bağlı oluştuğu bedellendirilmektedir. Nekropsisi yapılan tüm bireylerin midelerinin dolu olduğu hasebiyle yaşanan bu durumun akut olarak geliştiğini ve uzun müddetli bir tesire bağlı olmadığını göstermektedir.”
Bir balinanın karnında 20×16 santimetre boyutunda tek kullanımlık plastik ambalaj bulduklarını aktaran Çanakcı, bu tip plastik atıkların canlılara verebileceği ziyanlar açısından değerli örnek teşkil ettiğini kelamlarına ekledi.
“BALİNALARIN ZELZELE SEBEBİYLE ÖLDÜĞÜ BİLİMSEL OLARAK KANITLANMAMIŞTIR”
Doç. Dr. Tonay da Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde balinaların afetten ötürü öldüğünün birtakım haberlere bahis olduğunu söyledi.
TÜDAV Lider Yardımcılığı da yapan Tonay, şöyle konuştu:
“Akdeniz’de ölen 12 gagalı balinanın Türkiye’de gerçekleşen büyük zelzelelerle rastgele bir münasebetinin olmadığı düşünülmektedir. Her ne kadar zelzelelerin akustik tesir yarattığı bilinse de oluşan zelzelelerin karada gerçekleşmesi ve sarsıntılardan 3,5 gün sonra karaya vurma olaylarının görülmesi nedeniyle ölümlerle ilgili olmadığı değerlendirilmiştir. Ayrıyeten dünyada balinaların sarsıntı sebebiyle öldüğü bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Gagalı balinaların tüm dünyada askeri tatbikatlarda kullanılan düşük ve orta frekanslı sonarlardan, petrol/doğal gaz aramak için yapılan ‘sismik sörveyler’de kullanılan ses kaynaklarından akustik travma geçirdikleri ve bu nedenle toplu olarak karaya vurdukları bilinmektedir.”
Kurumların ortak hazırladığı araştırmanın ön raporundan da bahseden Tonay, Akdeniz’de 1963 yılından beri yaklaşık 20 toplu mevt olayı görüldüğü, en sonuncusunun ise geçen yıl şubat ayında Yunanistan’nın Korfu Adası’nda yaşandığını anlattı.
DOĞU AKDENİZ’DE TÜM ASKERİ TATBİKATLAR DURDURULSUN ÇAĞRISI
Tonay, Karadeniz, Akdeniz ve Mücavir Atlantik Bölgesinde Yaşayan Deniz Göğüslü Cinslerinin Korunması Muahedesi (ACCOBAMS) üyesi ülkelerin, 2013 yılında Akdeniz’de belirlenen gagalı balinalar özel alanlarında sonar yahut su altı patlamalarının olduğu askeri tatbikatlarının yapılmasından mutlak kaçınılması gerektiğini kararlaştırdığına dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Yapılan araştırmalar ve elde edilen NAVTEX bilgilerine nazaran, şubat ayında adanın doğu, güney ve batı bölgelerinde geniş alanlarda Rusya Federasyonu’nun planlı askeri atış talimleri olduğu, ölümlerin artmasından tasa edildiğinden tedbir emelli tüm ülkelerin Doğu Akdeniz’de ve bilhassa kırılgan habitatları ve savunmasız fauna ve flora tiplerini destekleyen eşsiz bir deniz ekosistemi olan Finike Denizaltı Dağları Özel Etraf Müdafaa Bölgesi’nde planlı/plansız tüm askeri tatbikatların durdurması gerekiyor.”